Szkoła ponadgimnazjalna staje dziś przed pewną, wydawałoby się, „niewielką rewolucją” – zmianami w szkolnej części egzaminu maturalnego z języka polskiego. Rezygnując z tzw. prezentacji, zdecydowano o przeprowadzaniu egzaminu w tradycyjnej formie, tzn. losowaniu zagadnień i ich opracowywaniu ustnym i pisemnym w trakcie wewnątrzszkolnych procedur egzaminacyjnych.
Wymagać będzie ten egzamin dużo więcej od uczniów, przede wszystkim dużo więcej wiedzy i umiejętności w kontakcie z językiem i literaturą ojczystą. Niezależnie od mojej prywatnej opinii, że taka forma podniesie poziom egzaminu z języka polskiego, muszę stwierdzić, że nauczyciele, kierując uczniami, a szczególnie uczniowie, mogą napotkać w przygotowywaniu się do egzaminu na spore trudności. Oto trzeba dobrze zorientować się w całości poznanego w trakcie edukacji materiału z historii, teorii literatury, kontekstów kulturowych oraz kultury współczesnej, a także interpretacji tekstów literackich oraz tekstów kultury. Przedstawiona książka trzech autorek podejmuje próbę pomocy tym wszystkim, którzy z trudnościami przygotowań będą się spotykać. Trzy doświadczone (co nie oznacza zrutynizowane) polonistki, panie Katarzyna Dobrzelecka, Dorota Rychlewska i Aleksandra Górka-Kriesel, opracowały ciekawy poradnik dla przygotowujących się do egzaminu. Podzieliły go na trzy części. Część pierwsza omawia ustny poziom egzaminu. Część druga poświęcona została rozprawce analityczno – interpretacyjnej prozy i dramatu. Część trzecia wreszcie – interpretacji utworu poetyckiego. Przyglądając się logice opracowania poszczególnych części, zauważyć trzeba od razu wysokie kompetencje autorek, swobodnie poruszających się po rozmaitych poziomach wiedzy o literaturze i kulturze. Autorki przywołują szerokie konteksty kulturowe motywów literackich, dobrze dobierają materiał egzemplifikacyjny (szczególnie malarstwo), pamiętają o tym, jak ważne znaczenie współcześnie (szczególnie dla młodzieży) ma sztuka filmowa. Stawiają inteligentne pytania, nie za wąskie, aby kierować uwagę ucznia na ważne tropy interpretacyjne. Przypominają istotne pojęcia i terminy z zakresu teorii literatury, co jest ważne dla wytworzenia sobie przez ucznia obrazu mentalnego czytanego utworu. Wszak inaczej traktujemy świat powieści czy dramatu niż liryki. Wiedza teoretyczna jest więc niezbędna w procesie analizy i interpretacji utworu literackiego, a często bywa przez uczniów „zapominana”. Pojęcia z tego zakresu są tu dobrze sfunkcjonalizowane, unika się zbędnego teoretyzowania, nastawia się ucznia na poprawne wykorzystywanie teorii, a nie samą jej znajomość. Pomimo podporządkowania wywodu stałemu schematowi pożądanej odpowiedzi, unikają autorki nadmiernej formalizacji swoich „instrukcji” lektury, kierowanych do uczniów. Wielu z nich na pewno wyniesie z pracy z tą książką mnóstwo informacji, a przy tym nauczy się dobrych strategii pracy z tekstem – tak tekstem literatury, jak i kultury. Także nauczyciele mogą znaleźć tu sporo ciekawych pomysłów do wykorzystania, choć książka adresowana jest przede wszystkim do młodzieży maturalnej. Podsumowując – książka jest na pewno pożyteczna, dobrze skonstruowana, kompetentnie opracowana.
Z pewnością przyniesie sporo korzyści tym wszystkim, którzy zechcą z nią przygotowywać się do egzaminów. Mimo stałego schematu działań lekturowo-interpretacyjnych pozostawia sporo miejsca dla twórczej lektury tekstu. Z pełnym przekonaniem mogę rekomendować ją do druku. Życząc uczniom powodzenia na maturze, polecam im tę pozycję. Warto korzystać z doświadczenia nauczycieli, którzy okazali się tu kompetentnymi przewodnikami uczniów. Dr hab. Maria Jakitowicz
