Konstytucja jako ustawa zasadnicza ogranicza samowolę twórców aktów wykonawczych w kształtowaniu prawa podatkowego. W procesie wykładni tego prawa na szczególne uwzględnienie zasługują art. 84 i art. 217 Konstytucji RP z 1997 r.
Zgodnie z art. 84 Konstytucji RP „Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie”. Powyższy przepis wprowadza zasadę równości i powszechności opodatkowania, co oznacza prawo państwa do nakładania na określone podmioty świadczenia pieniężnego, bez wzajemnego świadczenia z jego strony. Prawo to wynika z władztwa państwowego i władczej decyzji właściwego organu państwa.
Z kolei art. 217 Konstytucji RP stanowi, iż „Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”. Jak wynika z cytowanego artykułu, cały proces kształtowania prawa podatkowego i nakładania obciążeń na obywateli należy do państwa, które realizuje swoje władztwo w drodze stanowienia ustaw wyłącznie przez parlament.
Zasada wyłączności ustawowej wyrażona w omawianym art. 217 Konstytucji RP, a zasygnalizowana w art. 84 Konstytucji RP z 1997 r., wyraża wprost zasadę władztwa daninowego państwa, która określa sposób nałożenia przez ustawodawcę daniny publicznej, uwzględniając treść i tryb jej nakładania.
Zatem jakakolwiek ingerencja ustawodawcy w sferę majątkową obywateli może się odbyć jedynie w formie ustawy, spełniającej określone w Konstytucji wymogi co do treści. Z tego też względu w niniejszej pracy skoncentrowano się na zagadnieniach podatków i zasadzie wyłączności ustawowej w obrębie Konstytucji RP, w szczególności w świetle art. 217.
