Rodzicielstwo skoncentrowane na dziecku nazywane jest popularnie rodzicielstwem bliskości. Polega ono na rozbudzeniu silnej więzi z dzieckiem, skoncentrowaniu na jego potrzebach oraz zaniechaniu jakichkolwiek kar cielesnych i słownych.
Rodzicielstwo bliskości niesłusznie mylone jest z tzw. bezstresowym wychowaniem. Podstawowe różnice między obydwoma modelami wychowania polegają na tym, że:
W rodzicielstwie bliskości koncentracja na potrzebach dziecka służy treningowi uważności wobec jego indywidualnego rozwoju, sposobu reagowania oraz odrębności względem innych dzieci.
Rodzic uważny na dziecko szybciej wychwyci rzeczywiste powody jego zachowania i odpowiednio na nie zareaguje, również wbrew przyjętym stereotypom i utrwalonym nawykom.
Prawidłowo zaspokojone potrzeby dziecka w dłuższej perspektywie dają wiele korzyści, gdyż pozwalają wzrastać mu we własnym tempie, a rodzic rozwija w sobie empatię, cierpliwość, wyrozumiałość i czułość – tak przydatne w dalszym procesie wychowawczym.
Wychowanie bez kar i nagród służy wypracowaniu pokojowych metod współpracy z dzieckiem. To bywa trudne, jednak w przekonaniu opiekunów propagujących rodzicielstwo bliskości w rezultacie metody takie odnoszą trwalszy skutek, a wypracowane efekty służą dziecku przez całe życie (np. wpojenie nawyków zdrowego odżywiania i utrzymywania porządku bez nakazów i „tresury” nie grozi odrzuceniem ich w dorosłym życiu, kiedy „dziecko” nie czuje się już kontrolowane przez dorosłych).
W tzw. bezstresowym wychowaniu może dojść do zbytniego rozluźnienia granic. Rodzic, którego głównym założeniem jest, aby dziecko się nie denerwowało, ma skłonność do ustępliwości. Zbyt szybko też pozwala swojej latorośli na podejmowanie samodzielnych decyzji oraz eksperymentowanie w myśl zasady: „Rób jak uważasz. To twoje życie”.
Pozostawienie dziecka samemu sobie, które niesie za sobą wychowanie bezstresowe, choć z pozoru jest to dla niego atrakcyjne, powoduje silny dysonans poznawczy. Niedojrzała osobowość potrzebuje wsparcia w procesie wychowania. Gdy dziecko obciążone jest nadmierną i niestosowną do jego wieku odpowiedzialnością za własne czyny i wybory, może dojść do poważnych zaburzeń w procesie jego harmonijnego rozwoju.
Wracając do rodzicielstwa bliskości. Należy zdawać sobie sprawę, że tak jak każdy styl wychowawczy, ma on swoje słabsze strony. Oto one:
1. Na permanentnej opiece nad dzieckiem koncentruje się zazwyczaj jedna osoba i jest nią najczęściej matka.
2. Silne przywiązanie do matki może spowodować emocjonalne uzależnienie, a w konsekwencji rodzaj psychicznego terroru ze strony dziecka. Dziecko wymaga wówczas nieustannej uwagi na swojej osobie oraz domaga się bliskości na żądanie.
3. Brak wyraźnie zarysowanych ram co wolno, a czego nie sprzyja dezorientacji u malca oraz może wprowadzić chaos w życie rodziny. Dziecko i jego potrzeby stają się bowiem centrum wszelkich zabiegów i trosk dorosłych, utrwalając w nim przekonanie, że jest najważniejsze na świecie, a nieustanna uwaga, którą jest obdarzane, należy mu się a priori.
4. Wyeliminowanie jakichkolwiek kar i jasnych reguł znieczula dziecko na normy panujące w świecie. Wraz z wejściem w etap rozwoju społecznego (przedszkole, szkoła ), gdzie nakazy i zakazy są na porządku dziennym, dziecko może czuć się zagubione, nierozumiane, a nawet stać się agresywne. Kontrast między relacjami z najbliższymi i relacjami, jakie są wpisane w kod społeczny, może okazać się zbyt silny i powodować fiksacje rozwojowe.
Oprac. Joanna Weyna
Konsultacja specjalistyczna Aleksandra Błaszkiewicz-Okrągły, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, psycholog z przygotowaniem pedagogicznym
Słowa kluczowe: rodzicielstwo bliskości, rodzicielstwo skoncentrowane na dziecku ,wychowanie bezstresowe, wychowanie bez nagród i kar,