Zdarza się, że smyk już w pierwszej klasie ma problemy z nauką czytania i pisania, które mogą się nawarstwiać, jeśli je zbagatelizujemy i nie zareagujemy w porę. Co robić, gdy uczeń nie radzi sobie w początkowych klasach szkoły podstawowej? W jaki sposób mądrze zmotywować go do nauki i wesprzeć w walce z zaistniałymi trudnościami?
Sygnały świadczące o tym, że dziecko może mieć problemy z nauką
Problemy z nauką w pierwszej klasie nie są powodem do wstydu. Rozpoczynając naukę w szkole, dziecko wkracza w zupełnie nowy etap w życiu i nierzadko zdarza się, że potrzebuje czasu, by przyzwyczaić się do zmian. Gdy maluch unika tematu szkoły, nie chce opowiadać o niej ani o lekcjach, to znak, że warto pochylić się nad tym tematem. Oto sytuacje, których wystąpienie powinno skłonić rodzica do uważniejszej obserwacji ucznia:
- Uskarżanie się przez smyka, że materiał przerabiany w szkole jest zbyt trudny i obszerny.
- Niechęć do odrabiania zadanych prac domowych, ukrywanie ich przed rodzicami.
- Symulowanie choroby, aby uniknąć szkoły.
- Objawy somatyczne, takie jak bóle brzucha, głowy czy wymioty, wynikające ze stresu wiążącego się ze szkołą.
- U starszych dzieci bardzo niepokojącym sygnałem są opuszczone godziny lekcyjne. Uciekanie ze szkoły lub poszczególnych lekcji często świadczy o trudnościach ucznia.
- Sygnalizowanie problemów przez nauczyciela. Pamiętajmy, że zawsze warto współpracować z pedagogami zajmującymi się naszym dzieckiem. Jeśli mówią o jakimś problemie związanym ze swoim podopiecznym, to nie po to, aby sprawić przykrość rodzicowi czy uczniowi. Ich celem jest wspólne poradzenie sobie z zaistniałymi trudnościami.
- Problemy w nauce czytania i pisania: dziecko nie czyta płynnie, nie rozumie tego, co czyta, pisze niewyraźnie, przestawia litery lub zniekształca je.
Przyszłe problemy z nauką można rozpoznać już u małego dziecka, które jeszcze nie uczęszcza do szkoły. Sygnałem alarmowym są takie objawy jak:
- opóźniony rozwój mowy,
- trudności w zapamiętywaniu, np. piosenek i wierszyków,
- słaba koordynacja ruchowa i mała sprawność fizyczna,
- niechęć do wykonywania prac plastycznych oraz manualnych.
Zawsze w takim wypadku rodzic powinien skonsultować się ze specjalistą i stosować się do jego wskazówek (takich jak np. ćwiczenia do wykonywania w domu czy uczęszczacie na zajęcia wspomagające rozwój małego dziecka).
Aby rozpoznać, czy dziecko ma problemy z nauką czytania i pisania, należy przede wszystkim poświecić mu czas. Codziennie rozmawiać na spokojnie o tym, co działo się w szkole. Pamiętajmy jednak, aby nie wypytywać na siłę i nie zasypywać pytaniami naszej pociechy. Unikajmy także nadmiernego krytykowania i porównywania. Interesujmy się sprawami dziecka, także tymi związanymi z jego nauką. Na bieżąco sprawdzajmy, czy odrabia prace domowe, jak sobie radzi z omawianym materiałem. Rozmawiajmy z nauczycielami i regularnie uczęszczajmy na zebrania klasowe.
Problemy z nauką u dzieci – przyczyny
Problemy z nauką w pierwszej klasie mogą mieć różnorakie podłoża. Oto najczęstsze z nich:
- Niewłaściwa dieta niezgodna z zaleceniami aktualnej Piramidy Żywieniowej. Przede wszystkim zbyt mała ilość warzyw, owoców i ryb oraz za duża ilość cukru i żywności przetworzonej zawierającej wiele chemicznych dodatków.
- Zbyt mała ilość snu. Dziecko w pierwszej klasie szkoły podstawowej powinno przesypiać 9–12 godzin dziennie.
- Konflikty rodzinne, brak wsparcia rodziców, zaniedbania ze strony rodziców i niedostateczne warunki do nauki w domu.
- Niewłaściwe podejście nauczyciela oraz nieodpowiednie warunki do nauki w szkole.
- Wady wzroku i słuchu.
- Zaburzony rozwój mowy.
- Zaburzenia integracji sensorycznej i lateralizacji.
- Zaburzenia ruchowe: słaba koordynacja ruchów, wzmożone napięcie mięśniowe lub wiotkość mięśni, obniżona sprawność manualna.
- Dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia, dysortografia oraz nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD).
- Problemy emocjonalne, takie jak nieśmiałość czy niska samoocena.
- Obniżony poziom rozwoju umysłowego.
- Wszelkie niezdiagnozowane w odpowiednim momencie lub zbagatelizowane zaburzenia rozwojowe.
Jak pomóc dziecku z problemami w nauce pisania i czytania?
Co robić, gdy dziecko ewidentnie nie radzi sobie w szkole? Jak zmotywować je do nauki pisania i czytania? Przede wszystkim nie należy zakładać, że smyk jest leniwy i po prostu nie chce mu się uczyć. Nie przyczepiajmy mu także etykietki dziecka niezdolnego czy niegrzecznego. Z pomocą nauczycieli i pedagogów postarajmy się zdiagnozować przyczynę trudności w nauce czytania i pisania jak najszybciej, a następnie krok po kroku wdrażajmy działania mające na celu pomoc dziecku.
- Porozmawiajmy z nauczycielem dziecka, który da nam wskazówki, jak pomóc smykowi i jak ćwiczyć z nim w domu, lub skieruje ucznia do lekarza czy poradni pedagogiczno-psychologicznej w celu diagnozy i ustalenia planu działania.
- Skonsultujmy się ze specjalistami, takimi jak psycholog, pedagog czy logopeda. Jeśli to konieczne, jak najszybciej podejmijmy terapię i skrupulatnie przestrzegajmy zaleceń terapeuty.
- Wraz z dzieckiem sprawdzajmy, jakie prace domowe zadał nauczyciel, oraz dopilnujmy, aby dziecko je odrobiło i wykonało wszystkie zalecone ćwiczenia. Pomóżmy mu, jeśli sobie z czymś nie radzi, wspólnie z nim przypomnijmy i utrwalmy materiał z lekcji.
- Dbajmy o regularne posiłki oraz zdrową dietę dziecka, zapewnijmy mu odpowiednią dawkę ruchu, właściwą ilość snu oraz czas na przyjemności, hobby i odpoczynek.
- Zapewnijmy dziecku właściwe warunki do nauki: własne biurko z lampką, ciche, spokojne otoczenie, odpowiednie przybory i pomoce naukowe.
- Zauważajmy każdy wysiłek włożony w pracę nad jego trudnościami.
- Bądźmy dla dziecka życzliwi i cierpliwi, zachowajmy spokój, który pomoże nam wspólnie pokonać zaistniałe trudności.
Pamiętajmy, że problemy szkolne narastają lawinowo. Jeśli zaniedbamy je na początku, same nie znikną, lecz będą narastać, aż w końcu mogą stać się dla dziecka przeszkodą nie do pokonania. Właściwa, odpowiednio wczesna reakcja bardzo często pozwala je skutecznie wyeliminować.
Jeśli już zauważymy, że dziecko ma problemy z nauką, nie wpadajmy w panikę ani nie zmieniajmy się w złego policjanta każącego za każde przewinienie. Zamiast tego postarajmy się pomóc smykowi w mądry i efektywny sposób. Skorzystajmy z pomocy nauczycieli, pedagogów i psychologów, ponieważ pozytywna współpraca dziecka, rodziców, szkoły i specjalistów może dać zaskakująco dobre efekty.
Opracowała: Grażyna Zaborska-Szmajda
Konsultacja specjalistyczna: Agnieszka Skoczylas, psycholog dziecięcy
