Pępek to oczywiście pozostałość po pępowinie. Po porodzie, gdy pępowinę przecina się (na ogół ok. 2 cm od skóry dziecka), pozostaje niewielki kikut. Położna lub lekarz zakładają na niego specjalny zacisk, który zdejmuje się po jednym, dwóch dniach, gdy ten wyschnie i się uszczelni. W tym czasie konieczna jest specjalna troska o pępek. Nie jest to trudne zadanie, ale wymaga odpowiedniej wiedzy.
Co powinniśmy wiedzieć o pępku noworodka?
W ciągu pierwszych kilku dni po urodzeniu kikut pępowiny noworodka staje się coraz ciemniejszy (przybiera kolor od niebieskawego po szary, w końcu staje się czarny), kurczy się i ostatecznie odpada. Czasami trwa to tydzień, czasem dwa. Jeśli jednak po ponad dwóch tygodniach nic się nie dzieje, należy skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką rodzinną.
W czasie, kiedy pępek się goi, można zauważyć wokół niego trochę śluzu. Na pieluszce lub ubranku dziecka mogą pojawić się lepkie, brązowawe ślady lub nawet kilka kropel krwi. W okolicach ranki może być też wyczuwalny lekki zapach. Są to normalne objawy gojenia się pępka. Warto mieć jednak świadomość, że kikut pępowiny jest podatną na zakażenie częścią ciała noworodka. Do czasu, gdy odpadnie, należy traktować go jak gojącą się (choć niebolesną) ranę, która może ulec zakażeniu i stać się źródłem infekcji.
Jak oczyszczać pępek noworodka?
Zanim dotkniemy gojącego się pępka, bardzo starannie umyjmy ręce. Do utrzymania pępka w czystości wystarczy przemywanie go czystą, ciepłą wodą. Na ogół nie zaleca się używania mydła, kremów, środków antyseptycznych ani alkoholu, ale jeśli pępek przypadkiem ubrudzi się moczem lub kupką dziecka, mycie samą wodą może nie wystarczyć. Należy wtedy użyć środka myjącego o neutralnym pH. Specjalny preparat pomoże rozpuścić tłuszcz pochodzący z zanieczyszczeń oraz zadziała antyseptycznie.
Sucha pielęgnacja
Pamiętajmy, że aby pępuszek prawidłowo się goił, musi pozostawać suchy. Dlatego, szczególnie po kąpieli, upewnijmy się, że prawidłowo go osuszyliśmy. Warto również wiedzieć, że kikut pępowiny goi się szybciej, jeśli dopływa do niego powietrze. Wietrzmy więc ranę tak często jak to możliwe i pamiętajmy o tym, by ubranka maluszka były wykonane z naturalnych, delikatnych materiałów. Jeśli to możliwe (zimą zwykle jest trudniej), odsuwajmy ubranko i pieluszkę, by odsłaniać pępek maleństwa. Można stosować także specjalne pieluszki – dostępne są nawet takie z okienkiem na pępek, ale można samodzielnie zrobić wycięcie tak, aby pieluszka nie obejmowała kikuta pępowiny i przykryć go tylko koszulką lub kaftanikiem.
Czego nie robić?
Nie należy okrywać kikuta żadnym opatrunkiem. Może to doprowadzić do infekcji. Należy także uważać na pokutujące do dzisiaj błędne opinie, że pępek należy przemywać 70 procentowym roztworem alkoholu – niegdyś taką metodę pielęgnacji rzeczywiście zalecano, ale dziś wiemy już, że może to opóźniać gojenie (skóra noworodka jest bardzo delikatna i łatwo ją podrażnić). Nie należy stosować też gencjany, ponieważ barwi ona pępek, przez co nie pozwala prawidłowo ocenić stanu rany. Generalna zasada jest taka, że bez wyraźnego zalecenia specjalisty nie należy stosować żadnych środków – maści, kremów czy pudrów. Kikuta nie powinno też nic uciskać, opinać ani ocierać.
Nigdy nie próbujmy odrywać na siłę wyschniętego kawałka pępowiny, nawet jeśli wszystko wskazuje na to, że za chwilę sam odpadnie.
Ziarniniak pępka
Gdy kikut odpadnie, zdarza się, że u niektórych dzieci rozwija się ziarniniak pępka. Zwykle wygląda on jak mała różowa lub czerwona grudka w miejscu, w którym powinien znajdować się pępek. Jest to tkanka o nierównej powierzchni pokrywająca kikut pępowiny (także w miejscu po jego odpadnięciu) lub rozwijająca się u jego nasady. Czasami z grudki może następować niewielki wyciek. Mimo że wygląda niepokojąco, ziarniniak pępka jest zwykle nieszkodliwy. Jednak na wszelki wypadek warto poprosić lekarza rodzinnego lub położną o konsultację. W razie potrzeby lekarz zaleci leki ograniczające jego rozrost.
Przepuklina pępkowa
Jeśli u twojego dziecka widoczne i wyczuwalne jest wybrzuszenie lub obrzęk w okolicach pępka, może to być objaw przepukliny pępkowej. Jest ona zwykle bardziej zauważalna, gdy dziecko płacze lub próbuje zrobić kupkę. Na ogół jest mała, nie boli i daje się schować pod wpływem delikatnego ucisku. Zazwyczaj nie jest to niebezpieczne i nie szkodzi zdrowiu dziecka. Wraz z upływem czasu i wzmacnianiem się mięśni brzucha maleństwa przepuklina pępkowa zamknie się sama. Jeżeli jednak zaobserwujemy ją u dziecka, warto skonsultować się z lekarzem lub położną. Specjalista może nakazać leczenie – jedną z najpopularniejszych metod jest plastrowanie. Polega ono na tym, że lekarz „chowa” przepuklinę i pępek, i mocuje w tym miejscu plaster.
Kiedy do lekarza?
Jeśli kikut odpadł, a z pępka nadal sączy się lepki płyn, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Jeśli pępek ropieje, wydziela brzydki zapach lub krwawienie jest bardziej obfite niż wspomniane wcześniej kilka kropel, zgłośmy to lekarzowi. Jeżeli okolice pępka dziecka są gorące, czerwone lub obrzęknięte i dodatkowo maleństwo ma gorączkę lub nie czuje się dobrze, także powinniśmy skonsultować się ze specjalistą.
Oprac. Anna Dobiecka
Konsultacja specjalistyczna: Elżbieta Chruścińska, doświadczona położna
