Polska fantastyka. Których autorów warto znać?

Polska fantastyka nie odstaje od zagranicznej – na rodzimym gruncie mamy wielu autorów, którzy kreują niesamowite światy i nietuzinkowych bohaterów. Bez względu na to, czy wolimy sci-fi, czy fantasy, najpewniej znajdziemy pisarza, którego powieści będą mieć według nas „to coś”. A wśród jakich polskich książek fantastycznych zacząć szukać? Poniżej przedstawiamy kilka propozycji.

Czym wyróżnia się polska fantastyka?

Polska fantastyka nie jest jednorodna, ale mimo to można wyłowić kilka najistotniejszych nurtów, na których skupiają się nasi rodzimi pisarze. Obecnie powstaje najwięcej książek fantasy, ale sci-fi również miało momenty dużej popularności – oba gatunki są chętnie czytywane. Jedynym podtypem fantastyki, który nie cieszy się aż tak dużym wzięciem, jest literatura grozy, czyli horrory lub thrillery – w tym przypadku twórcy zagraniczni wysuwają się na pierwszy plan.

W artykule postanowiliśmy więc skupić się wyłącznie na polskich książkach fantasy i sci-fi. Co wstępnie możemy o nich powiedzieć, zanim przejdziemy do konkretnych autorów?

Podwaliny dla polskiej fantastyki dał Stanisław Lem, który tworzył głównie popularnonaukowe dzieła sci-fi. To on sprawił, że w Polsce ogromną popularnością zaczęła cieszyć się fantastyka naukowa.
Oprócz Lema istotnym nurtem w polskiej fantastyce była fantastyka socjologiczna, którą zapoczątkował Janusz A. Zajdel. Ten gatunek łączy się z naukowym sci-fi, jednak w większej mierze skupia się na przemianach społecznych i wpływie polityki czy technologii na życie jednostki oraz tłumu.
W latach 80. powstało czasopismo „Fantastyka” (istniejące do dziś, teraz pod nazwą „Nowa Fantastyka”), które pozwoliło na debiut wielu twórcom fantasy i sci-fi (np. Andrzejowi Sapkowskiemu czy Jackowi Dukajowi).
Na przełomie lat 90. i dwutysięcznych w Polsce coraz większą rolę zaczęło odgrywać fantasy, w najróżniejszych odmianach – high, low, urban czy heroic.
W polskiej fantastyce autorzy chętnie sięgają także po motywy historyczne, co przyczyniło się do powstawania dość ciekawego i odrębnego nurtu. Fantastyczne dzieje rozgrywają się na przykład w czasach polskiej sarmacji.

Właściwie nie da się wybrać najpopularniejszego i najlepszego polskiego fantasy czy sci-fi – każdy z chętnie czytywanych autorów ma unikalny styl i sięga po różnorodne motywy.

Polska fantastyka – subiektywny ranking TOP 9 autorów

Choć polską fantastykę tworzy mnóstwo dobrych autorów, zdecydowaliśmy się na wyłonienie tych najpopularniejszych oraz mających duży wkład w rozwój naszej literatury. Poniższa lista zawiera pisarzy, którzy cieszą się dużą popularnością i których sagi fantasy (bądź pojedyncze powieści) powinny przypaść do gustu zarówno młodzieży, jak i dorosłym.

Stanisław Lem

Lem to pisarz fantastyki doceniany zarówno przez miłośników akcji i rozrywki w książkach, jak i przez znawców literatury, doskonale orientujących się w różnych nurtach pisarskich. Nic dziwnego – jego popularnonaukowe książki sci-fi oscylują wokół futurystycznych wizji świata (niekoniecznie naszego) i sięgają daleko w przyszłość. Nie tylko dają czytelnikom interesującą, wciągającą fabułę, ale i skłaniają do wielu przemyśleń. Wśród najpopularniejszych dzieł Lema można wymienić „Solaris”, „Cyberiadę” czy „Bajki robotów”.

Kup teraz →
Janusz Zajdel

O tym, że Zajdel jest istotny dla polskiej fantastyki, może świadczyć choćby fakt, że najważniejsza polska nagroda związana z tym gatunkiem została nazwana właśnie jego imieniem i nazwiskiem. To pisarz, który umiejętnie łączył mechanizmy społeczne (głównie totalitaryzm) z motywami sci-fi. Stworzył utwory dystopijne do dziś uważane za polską klasykę w tym podgatunku. Jego dzieła to m.in. „Limes inferior”, „Paradyzja” czy „Drugie spojrzenie na planetę Ksi” (niedokończone przez Zajdla, ponieważ pisarz zmarł w trakcie prac nad powieścią).

Kup teraz →
Jacek Dukaj

Dukaj jest jednym z najbardziej znanych polskich pisarzy fantastyki i jednocześnie jednym z najczęściej nagradzanych. Jego pisarstwo skupia się przede wszystkim na sci-fi – Dukaj często kreuje alternatywne rzeczywistości cyberpunkowe. Nieraz prezentuje też w swoich światach fizykę czy technologię, które są nam całkowicie obce. Jego jedna z najwybitniejszych i najbardziej znanych powieści, czyli „Lód”, przedstawia wizję, w której katastrofa tunguska z 1908 doprowadziła do zmrożenia i upadku niemal całej Europy – światowym mocarstwem technologicznym zostaje za to Rosja. Oprócz „Lodu” dużą popularnością cieszy się opowiadanie „Katedra”, zekranizowane przez Tomasza Bagińskiego.

Kup teraz →
Andrzej Sapkowski

Na razie zostawiamy sci-fi i przechodzimy do drugiego podgatunku fantastyki. Niemal każdy choćby słyszał o jednej z najlepszych polskich sag fantasy, czyli o cyklu wiedźmińskim. Geralt z Rivii zdobył popularność zarówno dzięki świetnym książkom Sapkowskiego, jak i znanej na całym świecie grze od CD Project. Na sagę składa się 5 powieści oraz 3 odrębne tomy z opowiadaniami – które stanowią wstęp do całego cyklu. Choć Sapkowski napisał jeszcze kilka innych książek (głównie zbiorów z opowiadaniami czy esejami), to dzięki Wiedźminowi stał się tak poczytnym pisarzem.

Kup teraz →
Andrzej Pilipiuk

Pilipiuk jest najbardziej znany ze swojego cyklu o Jakubie Wędrowyczu – nieco prześmiewczym i groteskowym, ale zarazem dającym do myślenia i nietuzinkowym. Powieści są właściwie parodią fantasy, których głównym celem było ukazanie narodowych stereotypów. Dlatego też tytułowy bohater, Wędrowycz, skupia w sobie najgorsze polskie wady. Pomimo swojego charakteru, momentami odpychającego, jest najlepszym egzorcystą w kraju. Poradzi sobie z każdą klątwą, urokiem, wampirem czy duchem. Pilipiuk stworzył polską sagę fantasy, która zdecydowanie wyróżnia się spośród innych – nikt tak jak on nie potrafił połączyć fantastycznych legend z polską stereotypową wsią.

Kup teraz →
Jacek Piekara

Piekara to bardzo płodny pisarz w polskiej fantastyce, który stworzył kilka sag. Najpopularniejszą z nich stał się Cykl Inkwizytorski – zawierający łącznie kilkanaście powieści oraz zbiorów opowiadań. Cykl przedstawia alternatywny świat do naszego, w którym władzę dzierży Święte Oficjum. Głównym bohaterem jest Mordimer Madderdin, pełen zapału inkwizytor, walczący z demonami i czarownicami.

Kup teraz →
Maja Kossakowska

Kossakowska jest jedną z najwybitniejszych twórców tzw. angel fantasy – wykreowała postać Daimona Freya, Anioła Zagłady, który musi stanąć w obronie zarówno nieba i ziemi, jak i… nawet samego piekła. Jej książki tworzą sagę o Zastępach Anielskich. Autorka w oryginalny sposób przeplata ze sobą historie aniołów i demonów, nadając im całkowicie ludzkie cechy. Na tę polską sagę fantasy składają się m.in. powieści: „Siewca wiatru”, tom pierwszy „Zbieracza burz”, tom drugi „Zbieracza burz”, tom pierwszy „Bram światłości”, tom drugi „Bram światłości” oraz tom trzeci „Bram światłości”.

Kup teraz →
Jarosław Grzędowicz

Grzędowicz to pisarz, który umiejętnie połączył ze sobą fantasy i sci-fi, tworząc jedną z najlepszych polskich sag fantastycznych. Mowa oczywiście o cyklu „Pan Lodowego Ogrodu” (składają się na niego cztery tomy: pierwszy, drugi, trzeci i czwarty). Fabuła sagi rozgrywa się na innej planecie, Midgaardzie, a bohaterami są ludzie (a raczej – ludzie oraz istoty przypominające ludzi), którzy potrafią władać magią. W tej sadze technologia przenika się z irracjonalnymi mocami – książki mogą więc spodobać się fanom zarówno fantasy, jak i sci-fi.

Kup teraz →
Ewa Białołęcka

Białołęcka tworzy baśniowe high fantasy idealne dla młodzieży – pełne magii, niezwykłych stworzeń (jak puchate smoki!), śmiechu oraz przygód. Jej najpopularniejszym dziełem są „Kroniki drugiego kręgu” (składające się z czterech tomów oraz pa opowiadań „Tkacz Iluzji”). Bohaterowie „Kronik” to młodzi, obdarzeni najróżniejszymi zdolnościami magicznymi ludzie – niestety, te talenty są dla nich jednocześnie przekleństwem i utrapieniem. Dlaczego? Przekonajcie się sami, sięgając po książki Białołęckiej!

Kup teraz →

Polska fantastyka na ekranie

O tym, że polskie książki fantasy i sci-fi stoją na wysokim poziomie, mogą świadczyć ich popularne ekranizacje, zarówno krajowe, jak i zagraniczne. W 2019 roku na platformie Netflix pojawił się pierwszy sezon głośnego i wyczekiwanego „Wiedźmina” (z Henrym Cavillem w roli Geralta). To amerykańsko-polska produkcja nakręcona na podstawie sagi Andrzeja Sapkowskiego. Oprócz niej warto pamiętać również o:

Filmie „Wiedźmin” z 2001 roku w reż. M. Brodzkiego.
Serialu „Wiedźmin” z 2002 roku (również polska produkcja).
Filmie „Katedra” z 2002 roku w reż. T. Bagińskiego. Produkcja to adaptacja opowiadania Jacka Dukaja. Zdobyła nominację do Oskara za najlepszy film krótkometrażowy.
Filmie „Solaris” z 2002 roku w reż. S. Soderbergha (produkcja amerykańska, na podstawie powieści Stanisława Lema).
Filmie „Solaris” z 1971 roku w reż. A. Tarkowskiego (produkcja radziecka, na podstawie powieści Stanisława Lema).

Ekranizacje polskiej fantastyki mogą cieszyć przede wszystkim dlatego, że dzięki nim nasi autorzy stają się popularniejsi poza granicami kraju. Kto wie, może po sukcesie netfliksowego „Wiedźmina” przyjdzie czas na kolejny hit nakręcony na podstawie polskiej fantastyki?

Oprac. Adrian Gawrychowski

Zdjęcie tytułowe: Josh Hild, Unsplash

Może Cię również zainteresować:

Opowieści z Narnii - wszystkie części książek. Jak czytać?

Ze świecą szukać fanów literatury, którzy nie słyszeli o cyklu „Opowieści z Narnii”. Wszystkie części tej serii to klasyka literatury fantasy dla dzieci. I choć zaczęły powstawać pod koniec lat 40. ubiegłego wieku, to ich popularność wzrosła dzięki ekranizacji z 2005 roku i utrzymuje się do dziś. Zastanawiasz się, czy dać szansę tym książkom? Nawet jeśli nie jesteś dzieckiem, możesz dzięki nim przeżyć wielką przygodę!

Okrutny książę – jakie są części serii? Jak czytać?

Nasze Magiczne Encanto: cały film online. Postacie i dubbing

„Nasze Magiczne Encanto” pojawiło się w kinach dopiero w 2021 roku, a już jest uznawane za klasykę animacji! Trudno się temu dziwić. Film zdobył fanów na całym świecie, został nagrodzony Złotym Globem i Oscarem. Rodzinna opowieść o tym, jak znaleźć własną drogę w życiu, jest idealną receptą na zły humor i szarugę za oknem. Nie masz pomysłu na seans filmowy? Szukasz ciekawej bajki dla dziecka? Włącz „Nasze Magiczne Encanto” online i obserwuj, jak wasz dom wypełnia się kolorami!