Kiedy noworodek zaczyna widzieć?

W pierwszych dniach życia noworodek widzi przedmioty oddalone ok. 20–30 cm od jego twarzy, czyli np. pochylającą się nad nim mamę lub tatę. Potrafi skupić wzrok na jednym obiekcie najdłużej przez kilka sekund. Obraz widziany przez malucha jest rozmyty i zamglony. Ostrość wzroku noworodka jest bardzo niska z powodu niedojrzałości plamki żółtej i nerwu wzrokowego.

Dodatkowo noworodek nie jest w stanie poruszać gałkami ocznymi, ponieważ jego mięśnie zewnątrzgałkowe są niedojrzałe. Dziecko widzi przedmioty umieszczone z boku, a nie na wprost. Taki typ widzenia nazywamy widzeniem peryferyjnym. Dlatego też wszelkie zawieszki czy zabawki dla noworodka powinny być zawieszone na boku łóżeczka czy wózka. Warto również by miały wyraźne, kontrastowe kolory (np. biało-czarne).

Uwagę maluszka przyciągają nie tylko kontrasty i wyraźne kontury, ale także ruch, najlepiej powolny. Nie lubi on za to zbyt jasnego światła. W brzuchu mamy był w końcu przyzwyczajony do ciemności, dlatego silne światło jest dla niego zupełnie nowym doznaniem. Nie dostarczajmy mu go zatem za dużo. Oświetlenie pokoju, w którym przebywa noworodek, powinno być łagodne i stonowane, żeby nie podrażniać oczu i nie męczyć dziecka (warto zmienić żarówki na nowe, o mniejszej mocy). Do nocnego karmienia przyda się także lampka, emitująca ciepłe, delikatne światło, które nie będzie wybudzać maluszka ze snu.

Mitem jest natomiast, że świat widziany oczyma noworodka jest odwrócony do góry nogami. Owszem w pierwszych dniach życia maluszka mózg nie radzi sobie jeszcze z odwróceniem obrazu, ale jest on na tyle niewyraźny, że nie robi mu to praktycznie żadnej różnicy. Od kiedy noworodek zaczyna widzieć w pełnym tego słowa znaczeniu, widzi już normalnie.

W pierwszym roku życia dziecka zmysł wzroku rozwija się bardzo dynamicznie. Oto kilka kluczowych etapów, które warto wychwycić:

• W 6–8. tygodniu życia niemowlę zaczyna nawiązywać kontakt wzrokowy z opiekunem, czyli jest już w stanie widzieć na wprost, co świadczy o dojrzewaniu plamki żółtej.
• W 2–4. miesiącu życia dziecko już bardziej świadomie przygląda się otoczeniu. Mimo że coraz bardziej kontroluje swoje gałki oczne, to chcąc się przyjrzeć przedmiotom znajdującym się obok niego, obróci całą głowę.
• Około 3. miesiąca życia dziecko może podążać oczami za ruchami swojego opiekuna, jest też w stanie skupić wzrok na jego twarzy.
• Zanim dziecko skończy 4 miesiące, będzie w stanie odróżniać kolory i skupiać się na mniejszych przedmiotach. Gdy poprawi się jego postrzeganie głębi, może skupiać się na obiektach oddalonych nawet ok. 1 m i obserwować aktywność wokół niego. Jeśli powoli pomachasz przed nim grzechotką, będzie podążać za nią oczami – jest to umiejętność zwana „śledzeniem”.
• W wieku 6–8 miesięcy ostrość wzroku niemowlaka dorównuje prawie ostrości wzroku dorosłego.
• Między 9. a 11. miesiącem dzieci rozwijają umiejętność podążania wzrokiem za spojrzeniem dorosłego. Oznacza to, że już rozumieją, do czego służą oczy.
• W wieku 12 miesięcy ostrość wzroku dziecka jest już właściwie całkowicie rozwinięta, aczkolwiek proces rozwój tego zmysłu trwa do ok. 5–6 roku życia.

Postęp w rozwoju wzroku jest czymś więcej niż tylko kształtowaniem umiejętności widzenia. Gdy maluch nawiązuje z rodzicem kontakt wzrokowy, demonstruje, że jego mózg zarejestrował i rozpoznał właśnie znajomą twarz. Możemy zatem wnioskować, że rozwój neurologiczny i zdolność komunikowania się niemowlęcia są prawidłowe. Widzenie umożliwia również percepcję przestrzenną i koordynację wzrokowo-ruchową, dzięki czemu niemowlęta mogą eksplorować swoje najbliższe otoczenie.

Aby wspierać rozwój wzroku u dziecka, spróbuj układać je podczas karmienia w różnych pozycjach. W ten sposób oczy będą równo stymulowane. Poza tym przybliżaj się do maluszka, gdy do niego mówisz, śpiewasz mu lub robisz zabawne miny.

Bardzo pomocne mogą okazać się także książeczki i zabawki w kontrastowych barwach. Na rynku pojawia się coraz więcej producentów, którzy dostrzegli tę potrzebę i zamiast na pastelowe barwy, stawiają na kolory, które faktycznie mają szansę przykuć uwagę kilkutygodniowego malca.

Warto też rozmieszczać po bokach łóżeczka stymulujące zabawki, lusterka i kontrastowe karty, które będą zachęcać go do obserwowania świata dookoła.

Im dziecko będzie starsze, tym bodźce wzrokowe mogą być bardziej różnorodne. Warto rozważyć okresową zamianę zabawek na karuzelce zawieszonej nad łóżeczkiem (można na niej powiesić wydrukowane figury geometryczne w intensywnych kolorach). Jeśli zauważysz, że dziecko przygląda się z dużym zainteresowaniem jakiemuś przedmiotowi, połóż na nim delikatnie jego dłoń.

Uwaga! Mimo iż dzieci najpierw dostrzegają kontrastowe zestawienia kolorów, nie oznacza to, że ich otoczenie powinno być tylko w takich barwach.

Pamiętaj też, że nadmiar bodźców może być zbyt stresujący dla malucha. Jeśli więc twoje dziecko jest bez wyraźnego powodu marudne i niespokojne, usuń z jego pola widzenia zabawki, karty, karuzele i maskotki, by pozwolić mu odpocząć.

Koniecznie skontaktuj się z lekarzem, gdy twoje dziecko:

• Nie nawiązuje kontaktu wzrokowego z opiekunami do końca 3. miesiąca.
• Ma zeza po ukończeniu 11–12. miesiąca.
• Sięga po przedmioty tylko położone przed nim na wprost i przykłada je tylko do jednego oka.
• Ma gałki oczne o nietypowym kształcie, np. są one niesymetryczne, zbyt wypukłe lub mają dziwny kolor.
• Płacze bez łez po ukończeniu 3. miesiąca życia.
• Ma ciągle poszerzone źrenice.
• Często mruga lub ma zamknięte oczy, mimo że nie śpi.
• Nie interesuje się zabawkami mimo ukończenia 5. miesiąca.

Wszystkie te objawy mogą być zwiastunem poważnych nieprawidłowości w rozwoju wzroku maluszka. Jeśli zaobserwujesz je więc u swojego dziecka, koniecznie skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu.