Jednym z najważniejszych przedmiotów nauczanych w szkołach jest historia Polski. Dla dzieci, szczególnie młodszych, dzieje naszego kraju mogą być jednak zbyt skomplikowane. Bardzo duża liczba nazw własnych, dat czy historycznych wydarzeń może przytłoczyć nawet najzdolniejszego malucha. Jak zatem skutecznie zachęcić dziecko do zagłębienia się w historię Polski? Z jakich pomocy przy tym skorzystać? Po odpowiedzi zapraszamy poniżej.
Dzięki grom i książkom popularnonaukowym historia nie musi być nudna!
Wbrew obiegowej opinii, wyniesionej najczęściej ze szkolnej ławki, historia wcale nie jest nudnym zbiorem dat i faktów. To fascynująca dziedzina wiedzy, która jest wręcz stworzona do tego, żeby ją nauczać z pomocą ciekawych opowieści. Zarysowanie kontekstu społecznego (na przykład faktów z codziennego życia), dodanie kilku ciekawostek czy nawet zorganizowanie zabawy, która w jakiś sposób będzie dotyczyła ważnych wydarzeń historycznych – wszystko to może przynieść mnóstwo pozytywnych efektów. W ten sposób może również zostać przedstawiona historia Polski. Dla dzieci taka forma prezentacji wiedzy jest zazwyczaj znacznie atrakcyjniejsza.
Nie każdy rodzic jest jednak urodzonym gawędziarzem, który potrafi z pasją opowiadać o dawnych dziejach. Oto gdzie warto szukać pomocy:
- Muzea. Tego rodzaju placówki coraz częściej posiadają w swojej ofercie angażujące zajęcia dla dzieci. Co więcej, niektóre muzea organizują także warsztaty rodzinne czy nawet gry terenowe. Warto brać w nich udział.
- Seniorzy rodziny. Historię Polski można poznawać również przez pryzmat prywatnych anegdot i wspomnień. Dzieci zazwyczaj lubią słuchać, co ich rodzice lub dziadkowie mają do powiedzenia o swojej przeszłości. Pretekstem do snucia takich opowieści może być przeglądanie rodzinnych pamiątek czy fotografii.
- Podróże. Dobrze, aby na trasie naszych weekendowych czy wakacyjnych wyjazdów znalazły się pamiątki historii i kultury. Może to być np. średniowieczny zamek albo skansen. Istnieje duża szansa na to, że po powrocie do domu maluch będzie chciał się dowiedzieć więcej o tym, co niedawno zobaczył.
- Książki i gry planszowe. Tutaj oferta jest niezwykle bogata, ponieważ można podsunąć dziecku zarówno beletrystykę, jak i książki fabularyzowane czy literaturę popularnonaukową, oczywiście w wariantach przeznaczonych dla najmłodszych. Podobnie jest z grami planszowymi – na rynku jest wiele tytułów, które oprócz tego, że są świetną zabawą, mogą również pełnić funkcję edukacyjną.
Poniżej przygotowaliśmy krótkie zestawienie tego typu gier i książek. Jeżeli chcemy zachęcić dziecko do tego, aby zainteresowało się historią naszego kraju, warto wziąć je pod uwagę.
Historia Polski w wersji dla dzieci. Najciekawsze gry i książki
Gry
Hippocampus, Był sobie człowiek, Historia Polski, gra planszowa
Gra planszowa poświęcona historii Polski, utrzymana w stylistyce znanej z kreskówki „Był sobie człowiek”. Znajomość dziejów naszego kraju nie jest konieczna do tego, aby dobrze się bawić, ale wiedza o podstawowych faktach związanych z historią Polski może uatrakcyjnić grę.
Rozgrywka jest bardzo prosta – gracze rzucają kostkami, przemieszczają się po planszy, odpowiadają na pytania związane z historią Polski, wykonują różne zadania (na przykład walczą ze zbójami) i zdobywają dukaty. Wygrywa ta osoba, która po tym, gdy już wszyscy gracze dojdą do mety, ma najwięcej dukatów.
Dynamiczna rozgrywka, łatwe zasady i mnóstwo historycznych ciekawostek sprawiają, że nawet małe dzieci powinny świetnie się bawić przy tej grze.
Trefl, Polska. Gra z historią, gra edukacyjna
Bardzo ładnie wykonana edukacyjna planszówka z elementami gry karcianej. Podczas rozgrywki przemieszczamy się po mapie Polski, dowiadując się przy tym o najważniejszych wydarzeniach z historii naszego kraju. Wiedza historyczna nie jest konieczna do tego, żeby dobrze się bawić, więc w grę mogą grać również naprawdę małe dzieci.
Na karcie każdego wydarzenia (np. chrzest Polski, bitwa pod Grunwaldem, powstanie styczniowe) lub miasta (Warszawa, Kraków itd.) znajdziemy krótki opis pełen ciekawostek historycznych.
Gra jest stosunkowo prosta, poza tym jej zasady można łatwo modyfikować – na przykład usuwając z talii niektóre karty. Dzięki temu „Polska. Gra z historią” jest tytułem, z którym można bardzo przyjemnie spędzić czas, a przy okazji dowiedzieć się czegoś ciekawego o swoim kraju.
Granna, Ale historia! gra rodzinna
Tytuł, w który można zagrać nie tylko w gronie najbliższych, ale również podczas lekcji historii, zajęć świetlicowych lub wycieczek.
Do dyspozycji mamy 180 kart, a na każdej z nich trzy pytania dotyczące konkretnego zagadnienia. Łącznie daje to 540 pytań o różnym stopniu trudności. Odpowiadając na pytania, można dostać od 1 do 3 punktów, zależnie od stopnia trudności zagadnienia. Możemy również używać specjalnych żetonów służących do podwajania liczby punktów.
Zasady gry są bardzo proste, a poziom trudności pytań bardzo różnorodny, dlatego w rozgrywce mogą brać udział osoby w różnym wieku. Najmłodsi gracze nie powinny mieć jednak mniej niż 12 lat.
Granna, Od Helu do Wawelu, gra edukacyjna
Edukacyjna gra karciana, której najważniejszym celem jest pomoc w nauce – zarówno geografii, jak i historii Polski.
Gra polega na układaniu kart miejscowości (jest ich łącznie 178) w dwóch osiach – północ–południe oraz wschód–zachód. Kolejność układania kart jest zależna od rzeczywistej lokalizacji polskich miast. Tym samym jeżeli ktoś się pomyli – na przykład umieści Łódź na wschód od Warszawy lub Zakopane na północ od Krakowa – i dodatkowo zostanie na tej pomyłce przyłapany, traci punkt.
Na kartach niektórych miejscowości znajdziemy także opisy najważniejszych zabytków, jakie się w nich znajdują. Dzięki temu gracze mogą nie tylko poprawić znajomość geografii Polski, ale również poznać wiele historycznych ciekawostek związanych z danymi lokacjami.
Król Popiel, gra familijna
Świetnie wykonana familijna gra logiczna z bardzo prostymi zasadami, w którą mogą grać nawet kilkuletnie dzieci.
Na planszy przedstawiającej wieżę Popiela układamy kafelki symbolizujące myszy. Należy je układać w taki sposób, aby miały one jak najwięcej wspólnych punktów z kafelkami pozostałych graczy. Wygrywa ten gracz, który zdobędzie największą liczbę punktów, gdy Popiel zostanie przegoniony aż do najwyższego okna w wieży.
Gra może pomóc rozwinąć spostrzegawczość oraz umiejętność logicznego myślenia. To także dobry pretekst do tego, żeby zapoznać malucha z legendami o początkach państwa polskiego.
Phalanx Games, Czas Honoru: Operacja Most III, gra strategiczna
Świetnie wykonana strategiczna karcianka przeznaczona dla dwóch graczy. Tematyką gry są wydarzenia z okresu II wojny światowej, a konkretniej operacja „Most III”.
Podczas rozgrywki gracze kierują dwoma stronami konfliktu – niemieckimi SS-manami i polskim oddziałem cichociemnych. Niemcy posiadają przewagę w uzbrojeniu, ale Polacy, dzięki możliwości wykonywania partyzanckich akcji, mogą zniwelować niemiecką przewagę. Wygrywa ten gracz, który po zakończeniu rozgrywki posiada więcej kostek symbolizujących odłamki rakiet.
Gra może być świetnym sposobem na to, żeby zachęcić dziecko do samodzielnych poszukiwań informacji związanych np. z działalnością Armii Krajowej.
Książki
Krótka historia Polski oraz Krótka Historia Polski. Kreatywna książeczka dla dzieci
Dwa bardzo interesujące tytuły (książka + ćwiczenia z naklejkami), przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Pierwsza książka to typowa ilustrowana historia Polski dla dzieci, składająca się z 8 dużych, kolorowych plansz, poświęconych ośmiu ważnym epokom. Każda z plansz zawiera mnóstwo ciekawych rysunków, które ilustrują najważniejsze wydarzenia danej epoki, stroje, jakie wówczas noszono, czy odkrycia, jakich dokonano.
Druga książeczka zawiera wiele ćwiczeń i ilustracji do pokolorowania oraz naklejki, które należy umieścić w odpowiednich miejscach na poszczególnych stronach. To dobry sposób na utrwalenie dopiero co zdobytej wiedzy.
A to historia! Opowiadania z dziejów Polski
Książka autorstwa Kazimierza Szymeczki w bardzo przystępny i zabawny sposób prezentuje najmłodszym czytelnikom najważniejsze wydarzenia z historii Polski.
Narratorami są trzy mole: Historynek, Wierszynek oraz Militarek, które mieszkają bibliotece. Historynek to rasowy historyk, najbardziej ceni fakty. Militarek to miłośnik bitew, zaś Wierszynek uwielbia poezję. Co jakiś czas insekty spotykają się, aby przedyskutować najciekawsze wydarzenia z historii naszego kraju – hołd pruski, bitwę pod Grunwaldem, Okrągły Stół, II wojnę światową itd.
Dyskusje owadów są zabawne i konstruktywne – tym bardziej że poszczególne wydarzenia prezentowane są często z różnych punktów widzenia, odpowiadających charakterom narratorów.
Zaklęcie na „w
Książka Michała i Joanny Rusinków to opowieść o ośmioletnim Włodku, który pewnego wrześniowego poranka zauważa, że świat stracił kolory. A wszystko z powodu tajemniczego zaklęcia na literę „w” – czyli wojny, którą Włodek stara się zrozumieć na swój dziecięcy sposób.
„Zaklęcie na «w»” jest książką napisaną na podstawie wspomnień Włodzimierza Dusiewicza, który w dniu wybuchu wojny miał rozpocząć naukę w trzeciej klasie szkoły podstawowej. To wzruszająca historia o malcu, który ze wszystkich sił stara się zrozumieć, co się właśnie wydarzyło – i przy tym przeżyć. A nie jest to proste, biorąc pod uwagę fakt, że w pewnym momencie Włodek wstępuje do Szarych Szeregów i rozwozi rozkazy od swoich dowódców.
Książkę małżeństwa Rusinków można czytać nawet najmłodszym dzieciom – pomimo bardzo poważnej tematyki napisano ją zrozumiałym i naturalnym językiem.
Poczet królowych polskich
„Poczet królowych polskich” to popularnonaukowa książka historyczna dla dzieci, napisana oraz zilustrowana przez Annę Kaszubę-Dębską. Na książkę składają się krótkie życiorysy władczyń naszego kraju – od Dobrawy, poprzez Rychezę, Bonę Sforzę czy Marysieńkę Sobieską, aż po Marię Józefę Habsburżankę. W książce znajdują się historie 25 królowych.
Jak wyglądały czasy, w których przyszło żyć naszym bohaterkom? Czy bycie królową zawsze było miłe? Czego nie było wolno robić kobietom 1000, 800 czy 500 lat temu? Jak można było zostać władczynią Polski i jakie wiązały się z tym obowiązki? W książce znajdują się odpowiedzi na te i inne pytania związane z polskimi królowymi – a tym samym z historią naszego kraju.
„Poczet królowych polskich” to tytuł, który może zaciekawić zarówno dziewczynki, jak i chłopców. Dzięki dużej liczbie faktów i anegdot, tak z życia królowych, jak i z czasów, w jakich przyszło im żyć, książka nie powinna się szybko znudzić.
Poznaj swój kraj! Polska historia
„Poznaj swój kraj! Polska historia” Hanny Krawczyk-Warskiej to doskonale ilustrowane kompendium wiedzy historycznej napisane z myślą o najmłodszych.
Autorka omówiła w książce około 60 zagadnień dotyczących losów naszego kraju, począwszy od czasów jego powstania, poprzez rządy Piastów, Jagiellonów, po stopniowy upadek państwa polskiego oraz rozbiory, aż po odzyskanie niepodległości, II wojnę światową i czasy współczesne. W książce dodatkowo można znaleźć mnóstwo zdjęć oraz ilustracji, informacje o największych Polakach, oś czasu z umiejscowionymi na niej datami najważniejszych wydarzeń, a także wiele historycznych ciekawostek.
„Poznaj swój kraj! Polska historia” to książka wypełniona wiedzą, jednak jej styl oraz układ graficzny sprawiają, że nie przytłacza młodego czytelnika nadmiarem informacji. To świetny prezent dla każdego ucznia, który rozpoczyna w szkole naukę historii.
Czytam sobie. Orły nad Londynem. Z historii dywizjonu 303
Wspaniale ilustrowana, niewielka książeczka autorstwa Wojciecha Widłaka z serii „Czytam sobie” przeznaczona dla kilkuletnich dzieci, które dopiero uczą się czytać.
„Orły nad Londynem” opowiadają o przygodach Jurka, lotnika ze słynnego Dywizjonu 303, który wraz z kolegami i swoim samolotem Huragankiem bierze udział w bitwie o Anglię. Historia jest emocjonująca i bardzo ciekawie oraz zrozumiale napisana. Świetne ilustracje Tomasza Kozłowskiego sprawiają, że jeszcze bardziej zapada w pamięć.
Głównym celem serii „Czytam sobie” jest pomoc w nauce czytania, dzięki czemu „Orły nad Londynem” wydają się być dobrym prezentem dla najmłodszych miłośników literatury i emocjonujących, wojennych historii.
Piastowskie Orły. Zdarzyło się w Polsce
Pierwszy tom opowiadań z serii „Zdarzyło się w Polsce”, zawierający 10 bardzo ciekawych opowieści z okresu tworzenia się polskiej państwowości.
Jak wyglądało przyjęcie chrześcijaństwa w Polsce? Na czym polegały największe niebezpieczeństwa rozbicia dzielnicowego? Dlaczego Kazimierz Wielki uznawany jest za dobrego władcę? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w „Piastowskich Orłach”. Co ciekawe, opowiadania napisane są z perspektywy zwykłych ludzi, a nie możnowładców czy wszechwiedzącego narratora. Dzięki takiemu zabiegowi czytelnik staje się niejako świadkiem opisywanych wydarzeń, a nie tylko ich biernym obserwatorem.
Cały cykl „Zdarzyło się w Polsce” napisany jest z myślą o młodym czytelniku. Opowiadania są równie ciekawe co przystępne, zaś wszystkie tomy świetnie zilustrowane.
Historia Polski – dla dzieci czy jednak nie?
Historia Polski, szczególnie ta dwudziestowieczna, nie zawsze jest przyjemną opowieścią. Niełatwo wytłumaczyć małemu dziecku, czym jest wojna, nie wywołując przy tym lęku. Dlatego wymienione powyżej tytuły niosą za sobą tak dużą wartość. Ich autorzy stopniowo zanurzają dziecko w historię, często przez pryzmat dziecięcych bohaterów, unikając przy tym nadmiernego epatowania dramatyzmem. Warto zatem po nie sięgać i czytać równie często co bajki o rycerzach i księżniczkach.
Oprac. Daniel Śliwa