We wrześniu, wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego, rokrocznie do szkół trafiają ogromne ilości mleka w ramach programu „Mleko w szkole”. Coraz więcej rodziców zastanawia się czy mleko UHT dla dzieci, serwowane w szkołach to na pewno zdrowy produkt. Każdego roku temat picia mleka wzbudza coraz więcej kontrowersji i stale rośnie liczba osób wykluczających ten produkt ze swojego jadłospisu.
Jak czytamy na oficjalnej stronie programu „Mleko w szkole” jego celem jest kształtowanie wśród dzieci i młodzieży dobrych nawyków żywieniowych poprzez promowanie spożycia mleka i przetworów mlecznych. Od roku szkolnego 2007/2008 Polska jest liderem wśród krajów UE w realizacji programu "Mleko w szkole”. Program finansowany z dopłat unijnych i krajowych, a także z Funduszu Promocji Mleka bije w Polsce rekordy popularności.
Nie wszyscy jednak podzielają entuzjazm twórców programu „Mleko w szkole”. Wokół tematu jakim jest picie mleka istnieje wiele pytań i kontrowersji wyrażanych w haśle „Pij mleko będziesz kaleką”
Czy mleko jest zdrowe? - jak to się zaczęło
Antymleczna kampania rozpoczęła się pod koniec lat 70., kiedy to amerykański pediatra, dr Frank A. Oski z Johns Hopkins School of Medicine w Baltimore, wydał książkę pt. „Proszę, nie pij mleka”. Przedstawił w niej swoją teorię dotyczącą szkodliwości mleka i jego wpływie na zdrowie dzieci. Jednak prawdziwą falę krytyki wobec mleka wywołała wydana w 1996 r. w USA książka „Mleko – cichy morderca”. Autor Nand Kishare Sharma, propagator weganizmu, który jest pierwszym w Indiach lekarzem leczącym nowotwory metodami naturalnymi przekonuje, że mleko sprzyja nękającym współczesną cywilizację chorobom. Przeciwników mleka zaczęło przybywać jeszcze szybciej po publikacji uczonych z Harvard School of Medicine. W 2006 r. wykazali oni, że bardzo wysokie spożycie nabiału, czyli ponad 7,5 szklanek mleka dziennie, może sprzyjać zachorowaniu na raka jajnika i prostaty. O tym, że spożywanie mleka wywołuje szereg skutków ubocznych, przekonanych jest wielu lekarzy i naukowców na świecie. Min. dr Robert M. Kradjiana z Ośrodka Medycznego w Seton w USA, który namawia do wycofania mleka z diety człowieka. Jego opublikowany w Internecie „Mleczny list” uznawany jest dziś za manifest ruchu przeciwników mleka, w którym wyjaśnia szkodliwość mleka argumentując, że mleko, oprócz nowotworów narządów rodnych i piersi, wywołuje także cukrzycę typu I, alergie, wysypki, zapalenie jelita grubego i zatok.
Mleko krowie a mleko ludzkie
Mleko krowie dla cieląt, ludzkie mleko dla dzieci. To jeden z pierwszych argumentów pojawiających się w antymlecznych artykułach. Faktem jest, że wszystkie ssaki na ziemi, a jest ich ok. 4300 gatunków, karmią swoje młode własnym mlekiem z wyjątkiem człowieka, który wykorzystuje mleko - głównie krowy - do karmienia dzieci i dorosłych swojego gatunku.
Skład mleka krowiego odbiega od ideału jakim jest mleko kobiece. Mleko krowie zawiera trzykrotnie więcej białka, czterokrotnie więcej wapnia, a także o połowę mniej węglowodanów niż mleko ludzkie. Jest to naturalne, ponieważ cielę rośnie i rozwija się w dużo szybszym tempie, niż dziecko, potrzebuje więc do tego innych składników odżywczych niż człowiek. Mleko od krowy zawiera w swoim składzie także białko-kazeinę, potrzebną do budowy rogów i kopyt cielaka, ale nawet cielak pije mleko tylko do 6 miesiąca życia. Dziecko 1-2 letnie ma już włosy i paznokcie, więc zapotrzebowanie na kazeinę jest zdaniem przeciwników mlecznej diety - znikome. Kazeina rozkładana jest przez podpuszczkę, którą układ trawienny dziecka przestaje wydzielać do 3 roku życia. Od tej chwili mleko krowie staje się dla organizmu produktem ciężkostrawnym. Natura dała więc każdemu w mleku matki to, co jest mu szczególnie potrzebne do życia. Zarówno przeciwnicy jak i zwolennicy picia mleka zgadzają się w jednym. Mleko matki jest najlepszym pokarmem dla małych dzieci.
Zalecenia dietetyków - czy mleko jest zdrowe?
Oficjalnie nic się nie zmieniło. Instytut Żywności i Żywienia zaleca spożycie co najmniej dwóch szklanek mleka dziennie w przypadku osób dorosłych oraz 3 –4 porcje w przypadku dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. W obu przypadkach mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, a częściowo także serem. Argumentem przemawiającym za codziennym spożyciem mleka krowiego i jego przetworów jest ich wysoka wartość odżywcza, wynikająca z zawartości wapnia, pełnowartościowego białka, witamin z grupy B, witamin A i D oraz niektórych składników mineralnych jak potas, cynk i magnez.
Mleko UHT – co to znaczy?
Mleko stosowane do produkcji mleka UHT poddawane jest działaniu bardzo wysokiej temperatury. Cały proces trwa zaledwie kilka sekund, następnie mleko jest równie gwałtownie chłodzone, a gotowy produkt – mleko UHT – można spożywać nawet przez sześć miesięcy od daty produkcji. Pod wpływem tak wysokiej temperatury mleko traci wszystkie drobnoustroje, również te dobre dla człowieka. Jeśli chodzi o zawartość witamin, to będzie ich mniej niż posiada mleko pasteryzowane. Metoda UHT została stworzona na potrzeby handlu, znacznie obniżyła koszty produkcji, transportu i przechowywania. Program „Mleko w szkole” realizuje oficjalne wytyczne lekarzy i dietetyków, chociaż wyższość mleka świeżego nad mlekiem UHT wydaje się oczywista. Czy zatem program „Mleko w szkole” kształtuje dobre nawyki żywieniowe? Konsumenci nawet ci, którzy chętnie spożywają mleko i jego przetwory, coraz częściej świadomie wybierają świeże mleko i świeże produkty nabiałowe, a unikają mleka UHT.
Mleko dawniej i dziś
Nawet od mlecznych przeciwników można usłyszeć, że mleko świeże, pochodzące od zwierząt spożywających zieloną karmę i trzymanych w higienicznych warunkach, to zupełnie inny produkt niż ten dostępny na sklepowych półkach. Nasi przodkowie pili właśnie takie mleko, dlatego nie odczuwali oni negatywnych skutków jego konsumpcji. Zmieniło się mleko, ale zmianie uległa też dieta człowieka. Jest ona dzisiaj bogata w mięso, cukier, produkty wysoko przetworzone. Kiedyś człowiek jadł skromniej niż dziś, a mleko i jego przetwory często zastępowały mięso. Dla jednych mleko nadal uznawane jest za wspaniałe źródło wartości odżywczych, przede wszystkim łatwo przyswajalnego białka, witamin A, D, E oraz wapnia. Dla innych to produkt, którego należy unikać, ze względu na długą listę skutków ubocznych. Wobec tak licznych kontrowersji wokół tematu picia mleka, warto zastanowić się czy mleko UHT serwowane w szkołach z sześciomiesięcznym terminem ważności to na pewno zdrowy wybór dla naszego dziecka.
Oprac. Agata Opiela (dietetyk, ekspert ds. żywienia)
Niniejszy artykuł stanowi wyraz osobistych przekonań jego autora i nie zastąpi indywidualnej porady specjalisty. Przed podjęciem decyzji w Państwa sprawie zalecamy konsultacje ze specjalistą w danej dziedzinie.